Obrazy bitwy pod Kuflewem
autor: Kamila Juśkiewicz
Wyobraźmy sobie bitwę, w której tylko po jednej z walczących stron staje zastęp żołnierzy w liczbie 3500 (to tyle, ile mniej więcej dzisiaj liczą mieszkańców całe Mrozy). Ta liczba robi wrażenie. Tylu żołnierzy stanęło po stronie polskiej w największej znanej nam bitwie, która miała miejsce na naszym terenie – w bitwie pod Kuflewem. 25 kwietnia 1831 r. w piątym miesiącu trwania powstania listopadowego, Polscy wojskowi starli się z wojskiem carskiej Rosji. Nie znamy liczby rosyjskich żołnierzy, jednak z przebiegu walk należy sądzić, że była to armia nie mniejsza od polskiej. Jeśli mamy problem z wyobrażeniem sobie kuflewskich wydarzeń, to z pomocą mogą nam przyjść wyjątkowe dzieła polskiego malarstwa, które warto znać.
Krótko o bitwie
Co dokładnie wydarzyło się 25 kwietnia 1831 roku? Tego dnia na przedpolach Kuflewa, dokładnie w okolicy cieku wodnego w Kołaczu przednia straż feldmarszałka Iwana Karola Dybicza pod komendą gen. Karla Monderstierna została powstrzymana przez polskie oddziały płk. Henryka Dembińskiego. W całodziennym boju Polacy skutecznie powstrzymali nacierających Rosjan i zatrzymali ofensywę, niestety tylko chwilowo. W następnych dniach walki prowadzone były w okolicy i w samym Mińsku. Choć bitwa pod Kuflewem nie została rozstrzygnięta na rzecz żadnej z walczących stron, to jednak kazała obu stronom zmodyfikować bitewne plany.
Obraz Wojciecha Kossaka
Bitwa pod Kuflewem została upamiętniona przez wybitnego malarza Wojciecha Kossaka, współtwórcy Panoramy Racławickiej. Obraz „Bitwa pod Kuflewem” został namalowany ok. 1910 r. Szkic do obrazu prezentowany był między innymi na wielkiej wystawie zbiorowej twórczości Kossaka w warszawskiej Zachęcie w 1928 r. Ranga mistrza – autora obrazu świadczy o doniosłości kuflewskich wydarzeń. Na obrazie Kossaka widzimy szarżę pułku ułanów Zamoyskich. W tle znajdują się kuflewskie zabudowania i zatrwożeni mieszkańcy. Obraz został zamieszczony na wstępie niniejszego wpisu.
Akwarela Aleksandra Soldenhoffa
Obraz Kossaka nie jest jedynym obrazem upamiętniającym bitwę pod Kuflewem. Drugi znany nam obraz został namalowany przez bezpośredniego uczestnika kuflewskich wydarzeń – Aleksandra Soldenhoffa. W 1831 r. Aleksander miał 29 lat. Był dziedzicem kolonii Gocławek (dzisiaj części Warszawy), dzierżawcą folwarku Łowickiego i Łyszkowskiego. Był młodym, dobrze wykształconym i czynnie zaangażowanym w powstanie działaczem. Nie był zawodowym żołnierzem, jednak w czasie powstania uzyskał stopień porucznika a później kapitana. W powstaniu dowodził pułkiem Mazurów. Aleksander Soldenhoff w 1855 r. sporządził wyjątkowy pamiętnik z powstańczych walk – wyjątkowy, bo obrazkowy. Pamiętnik tworzy 7 tematycznych akwarel, przedstawiających najważniejsze wydarzenia z 1831 r., w których Aleksander brał osobisty udział. Wśród akwarel odnajdziemy sceny spod Liwa, Kałuszyna czy Latowicza. Serię rysunków zamyka akwarela zatytułowana: „Scena z powstania listopadowego 1831 r.: utarczka z Kozakami pod Kuflewem”. Jest to ostatnie dzieło z cyklu, gdyż tu pod Kuflewem 27 kwietnia 1831 r. Aleksander został ranny i wzięty do niewoli. Chwilę przed aresztowaniem postrzelił kapitana Atamanów, o czym poinformował w krótkiej notce zamieszczonej na swoim rysunku.
Obraz Soldenhoffa, choć pod względem artystycznym nie dorównuje dziełom Kossaka, jest dla nas wyjątkowo cennym skarbem. Wówczas nie było aparatów fotograficznych. Akwarela Soldenhoffa jest więc dla nas nie tylko dokumentem historycznym z czasów powstania ale również najstarszą znaną nam panoramą Kuflewa. W tle dostrzegamy wiatrak oraz wzgórze, na którym do dzisiaj rozpościera się park. Trzeba wspomnieć, że zanim powstał na tym wzgórzu park i słynny pomnik św. Antoniego w 1864 r., to miejsce oznaczane było na dworskich mapach nazwą „Pod wiatrakiem”. Kuflewski wiatrak był charakterystycznym elementem krajobrazu, który utkwił w obrazowej pamięci Soldenhoffa. Dzięki tej pamięci i stworzonym przez niego rysunkom możemy choć na chwilę przenieść się w czasie…
Na wstępie wpisu została zamieszczona fotografia obrazu Wojciecha Kossaka ,,Bitwa Pod Kuflewem” (źródło: www.polona.pl).