Złoty wiek miasta Kuflew
autor: Kamila Juśkiewicz
Decyzja o ustanowieniu miasta Kuflew, podjęta 25 września 1526 r. w Radomiu, była jedną z pierwszych decyzji króla Zygmunta I Starego jako władcy Mazowsza. Dokładnie miesiąc wcześniej, 25 sierpnia 1526 r. król przekroczył uroczyście Bramę Nowomiejską w Warszawie i ogłosił przyłączenie Księstwa Mazowieckiego do Korony. 10 września 1526 r. król odebrał przysięgę wierności od szlachty mazowieckiej. Biorąc pod uwagę negocjacje, jakie trwały we wrześniu pomiędzy królem a szlachtą mazowiecką i liczne ustępstwa obiecane przez króla za ślubowanie mu wierności, data lokacji Kuflewa wydaje się nie być przypadkowa.
Wszyscy byli zadowoleni
Właściciele Kuflewa, bracia Marcin, Jan i Wernazy Oborscy, którzy od czasu erygowania parafii w 1515 r. starali się o uzyskanie statusu miasta, musieli być bardzo zadowoleni z powodu królewskiej decyzji, co z pewnością przełożyło się na wymierne wyrazy wdzięczności względem Jego Królewskiej Mości. Król z kolei musiał ucieszyć się, że na dziewiczym dla siebie terenie zyskał tak zacnych i zadowolonych sprzymierzeńców. Mieszkańcy nowego miasta również byli zadowoleni, bo otrzymali korzystne prawa, w tym prawo posiadania ziemi, swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej i zwolnienie z podatków. Od tej pory mogli trzy razy w ciągu roku organizować jarmark i raz w tygodniu w poniedziałki organizować targ.
Zastanawiająca nazwa
Jednym słowem w 1526 r. wszyscy mieli powody do radości i wznoszenia toastu kuflem wybornego piwa. Ciekawe, czy przy okazji kolejnego toastu nie zrodził się pomysł, by nowemu miastu nadać nazwę „Koflów” („Kofflow”). Do czasu bowiem nadania praw miejskich Kuflew nosił mało marketingową nazwę „Stok”, bo zlokalizowany był na stoku/wzgórzu, spod którego wypływała struga. Takich „Stoków” było wiele, ale „Koflów” tylko jeden. Jak dotąd nie udało się znaleźć innego wytłumaczenia dla nazwy „Kuflew” jak niemieckie słowo „koffel”, czyli kufel.
Tajemnicze zamczysko
Pierwotne miasto było skromne, miało wrzecionowaty rynek z drewnianym kościołem z 1515 r., niewiele zabudowań i uwaga… prawdopodobnie murowane „zamczysko”. Kuflewskie „zamczysko” jest jedną z większych zagadek historycznych do dzisiaj nierozwiązanych, czekających na dokładniejsze badania archeologiczne. Według wstępnych ustaleń mógł być to dwór obronny z XV/XVI wieku. Stał na tzw. „Dziudziowej Górze”, w południowej części dzisiejszego Kuflewa. Na uwagę zasługuje fakt, że był to obiekt murowany, a nie drewniany. Musiał więc spełniać istotne funkcje.
Szpital na pokutę
Miasto przyciągało mieszkańców i stwarzało nowe możliwości, niestety również społeczne zagrożenia. Szybko przekonał się o tym Wernazy Oborski, który nabawił się problemów, łącznie z wykluczeniem ze wspólnoty Kościoła, z powodu plebana kuflewskiego przez siebie poleconego – ks. Adama Błoniewita. Wernazy, jako patron poleconego przez siebie plebana, odpowiadał za jego czyny. Niestety były to bardzo złe czyny. Pleban za handel godnościami i dobrami duchowymi, został w 1547 r. usunięty ze stanu kapłańskiego i wypędzony z diecezji. Również Wernazy został srogo ukarany. Nie ma jednak tego złego, co by na dobre nie wyszło. W ramach kościelnej pokuty Wernazy pobudował w Kuflewie szpital dla ubogich. Gdyby w dzisiejszych czasach obowiązywały podobne zasady, nasza służba zdrowia miałaby się dużo lepiej. W XVII wieku w Kuflewie nie było już szpitala. Nie było komu go finansować w ramach własnej czy też przymuszonej woli.
Kuflewski przemysł
Kuflew miał również ciekawe doświadczenia związane z przemysłem. O hucie w dobrach kuflewskich wspominaliśmy przy okazji budników z Woli Rafałowskiej. Produkowane szklane naczynia w kuflewskiej hucie służyły na niejednym mazowieckim dworze. W XVIII wieku Kuflew zasłynął jako ośrodek tkacki. W poszukiwaniu miejsc związanych z przemysłem włókienniczym w okolicy Kuflewa napotykamy kolonię o nazwie Tkaczów Małowiejski. Tak jeszcze na początku XIX w. określano część Małejwsi za tak zwaną strugą. W tym miejscu należy dopowiedzieć, że dzisiejsza duża Mała Wieś, to nie ta sama Maławieś sprzed urządzenia wsi dokonanego w drugiej połowie XIX wieku. Pierwotna Maławieś stanowiła niewielką osadę położoną bezpośrednio za folwarkiem dworskim, po jego wschodniej stronie. Dzisiaj w tym miejscu nie ma żadnych zabudowań.
Wszystko, co dobre, szybko się kończy
Liczba mieszkańców miasta Kuflew w szczytowym momencie rozwoju wynosiła około 400 osób. Niestety czasy wojen szwedzkich przyniosły ogromne zniszczenia. Liczba ludności spadła aż o ponad 2/3. W XVIII wieku Kuflew stał się siedzibą rozległego majątku w rękach rodu Skarbków, jednak coraz częściej na jego określenie używano słowa „wieś”. Nowe porządki administracyjne zaprowadzone po powstaniu styczniowym ostatecznie pozbawiły Kuflew statusu miasta.
Zdjęcie na wstępie wpisu: Akt lokacyjny miasta Kuflew z 1526 r. (źródło: Andrzej Marek Nowik „Dzieje parafii Kuflew do 1795 roku” [w] „Dzieje ziemi kuflewskiej”, Mrozy 2018 r., s.26-27)